İran’la ‘pahalı gaz’ davası başlıyor

Türkiye’ye en pahalı doÄŸalgazı Ä°ran satıyor. Türkiye, Tahran'ın fiyatı düÅŸürmesi için 2012’de Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne baÅŸvurdu. Cenevre’deki davada taraflar dinlenecek.

Ä°ki hafta sürmesi beklenen sürecin ardından mahkemenin kararı beklenecek. Enerji Bakanlığı yetkilileri, kararın en erken yıl sonu belli olmasını bekliyor.

“Fiyat çok pahalı, arz güvenliÄŸi yok”

Türk tarafı, Ä°ran gazının fiyatının Avrupa ortalamasının hayli üzerinde olduÄŸunu savunacak ve argümanlardan biri olarak da bu gazın arz güvenliÄŸinin olmamasını gösterecek. Özellikle kış aylarında Ä°ran’ın iç piyasadaki ihtiyacı artınca, Tahran gönderdiÄŸi gazda kısıntı yapabiliyor.

“DoÄŸalgazda Ä°ran’a 492, Rusya’ya 410, Azerbaycan’a 330 dolar”

Konuya yakın kaynakların verdiÄŸi bilgiye göre doÄŸalgazda Avrupa ortalaması 400 dolar civarında ve Türkiye, 1000 metreküp doÄŸalgaz için Ä°ran’a 492, Rusya’ya 410, Azerbaycan’a 330 dolar ödüyor.

Rus gazında özel sektörde ise fiyat 306 dolara düÅŸtü, çünkü sektör kurdaki yükseliÅŸin ardından geçen haftalarda Gazprom’dan geçici indirim istemiÅŸti.

“Türkiye’nin eli güçlü, fiyat 350 dolar olabilir”

Enerji Bakanlığı yetkilileri davanın sonucuna iliÅŸkin yorum yapmaktan kaçınırken, enerji sektörü Türkiye’nin elinin güçlü olduÄŸu görüÅŸünde. Al Jazeera’ye bilgi veren eski bir BOTAÅž yöneticisi, önceki davada da Türkiye’nin haklı bulunduÄŸunu hatırlatarak, bu kez fiyatın 350 dolara düÅŸmesini beklediÄŸini söylüyor.

Ä°lk dava 2004’te açıldı, Türkiye yüzde 16,5 indirim aldı

Bu, Türkiye’nin Ä°ran’a karşı ilk giriÅŸimi deÄŸil. Türkiye daha önce de 2004’te tahkime gitmiÅŸ, Ä°ran Ulusal DoÄŸalgaz Åžirketi NIGC’e karşı açılan dava sonucunda BOTAÅž’ın fiyat revizyonu isteÄŸi haklı bulunmuÅŸtu. BOTAÅž bu davada yüzde 16,5’luk indirim almıştı. Bu kapsamda NIGC’den geçmiÅŸ döneme ait yaklaşık 971 milyon dolar tahsil edilmiÅŸti.

Fiyat neden pahalı?

Ä°ran’dan Türkiye’ye yılda 10 milyar metreküp doÄŸal gaz sevkiyatına iliÅŸkin 25 yıl süreli DoÄŸal Gaz Alım Satım AnlaÅŸması 1996 yılında BOTAÅž ve Ä°ran Ulusal Gaz Åžirketi (NIGC) arasında imzalandı. Konuya yakın kaynakların verdiÄŸi bilgiye göre Refahyol döneminde imzalanan anlaÅŸma hızlı yapıldı, formül yapısı fiyat artışına neden oldu.

AnlaÅŸma çerçevesinde 10 Aralık 2001’den bu yana Ä°ran’dan doÄŸal gaz alımı yapılıyor. AnlaÅŸma ile teslimatların baÅŸladığı 2001 yılından itibaren Ä°ran’dan 2013 yılı sonuna kadar 65,9 milyar metreküp doÄŸal gaz ithal edildi.

Ä°ran’ın doÄŸalgazda en büyük müÅŸterisi Türkiye

BP’nin hazırladığı son rapora göre Ä°ran 33.6 trilyon metreküp ile dünyanın en büyük doÄŸalgaz rezervlerinin sahibi.

Ancak iç tüketimin fazlalığı ve ambargolar nedeniyle ihracat yaptığı ülke sayısı sınırlı.

Dünyaya yılda 9.4 milyar metreküp gaz ihraç ediyor. En büyük müÅŸterisi Türkiye’ye 2013’te 9 milyar metreküp gönderdi. Bu, Türkiye'nin ithal ettiÄŸi doÄŸalgazın yaklaşık yüzde 23'ünü oluÅŸturuyor.

Ä°ran bunun dışında Ermenistan ve Azerbaycan’a da cuzi miktarlarda doÄŸalgaz satıyor. Bu iki ülkeye 1000 metreküp için fiyatın 200-250 dolar civarında olduÄŸu ifade ediliyor.

Tahran, yaptırımların yumuÅŸaması ile birlikte doÄŸalgazda üretimi artırmak istiyor. Bunun için yeni hükümet, 2013 sonunda yatırımcıları ülkeye davet etti.

Ä°ran, 2014’te Irak’a günde 25 milyon metreküp ihracata baÅŸlamaya hazırlanıyor. Ä°ran ayrıca Pakistan ile arasındaki boru hattı projesine de hız verdi. 1.3 milyar dolarlık boru hattını tamamlayıp, Pakistan’a günde 21.5 milyon metreküp ihracat planlıyor.